In totaal bouwde Esso 112 van deze gestandaardiseerde Dudok-paviljoens, waarvan er nog maar twee over zijn. Het station aan de Turfsingel – gebouwd in 1954/55 – is de enige die nog op zijn originele locatie staat, en tot enkele jaren geleden ook echt nog in gebruik was. Maar dit paviljoen is om nóg een reden bijzonder: het wijkt nadrukkelijk af van de standaard. Door de aanwezigheid van een geïntegreerd netstation moesten delen van de glazen gevels worden vervangen door dichte stalen platen – iets wat inging tegen Dudoks oorspronkelijke, transparante ontwerpvisie. Juist deze afwijking van het systeem maakt het gebouw uniek – en wellicht is dat precies waarom het bewaard is gebleven.
Sinds 2010 is het gebouw een Rijksmonument. Die status heeft de kademuur overigens ook. In 2013 werd het door de inwoners van Groningen gekozen tot mooiste naoorlogse gebouw van Groningen.
Het ontwerp was gebaseerd op het idee dat het tankstation niet als museumstuk bewaard moet blijven, maar als onderdeel van het dagelijks leven moet functioneren. Geen afgesloten monument, maar een levendige publieke plek – laagdrempelig, gastvrij, en stevig verankerd in zijn omgeving. Een omgeving die uitnodigend, veilig en groen moet zijn. Het tankstation is inmiddels getransformeerd tot een groene verblijfsplek aan de Diepenring, waar je met de voeten in het water kan zitten. De plek vormt een belangrijke nieuwe schakel tussen het Ebbingekwartier en de binnenstad, en is in korte tijd een geliefde plek in de stad geworden.
De grote houten vlonder aan het water is ontwikkeld als een enorm zitelement, bijna als een meubel dat op het water is gelegd. Samen met onze technische partners hebben we dit ontworpen als een lichte, vloeiende overgang tussen de hoogte van de straat en het diepe profiel van de Diepenring. Voor het terrein en de vlonder is gekozen voor een ambachtelijke detaillering in gebakken klinkers, natuursteen en echt hout. De kiosk is gerestaureerd met behoud van zoveel mogelijk origineel materiaal, waarbij de sporen van zeventig jaar in het interieur zichtbaar zijn gehouden. De vlonder brengt je dichter bij het water dan vrijwel overal elders in de stad. Wat vroeger een plek was om brandstof te tanken, is nu een plek geworden om bij te tanken in een heel andere zin.
Het plein is vergroend en ingericht met beplanting die biodiversiteit toevoegt en weinig onderhoud vraagt. Nieuwe bomen zorgen voor schaduw en verkoeling. Het houten dek voorkomt hittestress en laat regenwater door. De vlonder is volledig los gehouden van de monumentale kade.
Het gebouw is verduurzaamd met behoud van de oorspronkelijke uitstraling. De bestaande stalen kozijnen zijn voorzien van warmtereflecterend glas met een ongeëvenaarde helderheid, het dak en de vloer zijn geïsoleerd, en op het dak zijn PV-panelen als folie aangebracht. In de gevel rond het netstation zijn PV-panelen met foto’s van de opening in 1955 aangebracht. Verwarming en koeling verlopen via een warmtepomp, onzichtbaar geplaatst achter hergebruikte roosters.
De gemeente Groningen speelde een actieve en moedige rol als opdrachtgever in deze herontwikkeling, die via een bijzonder proces tot stand kwam. Waar sommige partijen pleitten voor sloop, koos de gemeente ervoor om juist dit gebouw als aanleiding te nemen om een betekenisvolle plek aan de stad toe te voegen. Die keuze vroeg om visie en vasthoudendheid.
De prijsvraag die in 2019 werd uitgeschreven, werd mede door het publiek beoordeeld. Ook in de uitvoeringsfase is gekozen voor open selectieprocedures. Zo werd de uitbater van de kiosk gekozen via een openbare inschrijving, met nadruk op maatschappelijke betrokkenheid en duurzaamheid.
